فیلم مستند یکی از ژانرهای سینمایی است که به روایت واقعیت و چگونگی زندگی انسان‌ها و محیط اطراف آن‌ها می‌پردازد. این نوع فیلم به‌طور معمول بر اساس واقعیت‌های عینی و مستند ساخته می‌شود و هدف آن ارائه اطلاعات، آموزش و انعکاس تجربیات و دیدگاه‌های مختلف است. در این مقاله، به بررسی خصوصیات کلیدی فیلم مستند خواهیم پرداخت.
۱. واقع‌گرایی
یکی از بارزترین خصوصیات فیلم‌های مستند، واقع‌گرایی آن‌هاست. فیلم‌های مستند معمولاً به بررسی مسائلی می‌پردازند که در دنیای واقعی وجود دارند و شامل انسان‌ها، مکان‌ها، حوادث و پدیده‌های طبیعی هستند. این نوع فیلم‌ها بر پایه واقعیات و شواهد مستند ساخته می‌شوند و به همین دلیل بیننده احساس نزدیکی بیشتری به محتوا پیدا می‌کند.
۲. روایت غیر خطی
فیلم‌های مستند اغلب به صورت غیر خطی روایت می‌شوند. این به معنای آن است که فیلمساز ممکن است از تکنیک‌های غیرمعمول داستان‌گویی استفاده کند، مانند استفاده از فلش‌بک‌ها یا استفاده از صحنه‌های مختلف برای ایجاد یک تجربه چند بعدی برای بیننده. این خصوصیت به بیننده امکان می‌دهد تا از زاویه‌های مختلف به موضوع نگاه کند و درک عمیق‌تری از آن پیدا کند.
۳. استفاده از مصاحبه‌ها و شهادت‌ها
مصاحبه‌ها و شهادت‌های شخصی یکی از ابزارهای مهم در فیلم مستند هستند. فیلمسازان با مصاحبه با افراد مرتبط با موضوع، تجربیات و نظرات آن‌ها را در فیلم گنجانده و این مشاهدات را به واقعیت‌های مستند تبدیل می‌کنند. این روش به تصاویر و رویدادها عمق بیشتری می‌دهد و احساس واقعی‌تری به بیننده منتقل می‌کند.
۴. نریشن و صدای روایتگر
بسیاری از فیلم‌های مستند از نریشن، یا صدای یک راوی، استفاده می‌کنند که اطلاعات اضافی را از دیدگاه یک فرد سوم به بیننده می‌دهد. این صدا می‌تواند به توضیح موضوعات پیچیده کمک کند، و بیننده را در جریان اطلاعات جدید قرار دهد. این نریشن معمولاً با تصاویر متناسب و مرتبط همراه است تا پیوستگی بین محتوا و تصویر ایجاد شود.
۵. به چالش کشیدن روایت‌های رایج
فیلم‌های مستند به‌طور معمول در تلاشند تا روایت‌های رایج و کلیشه‌ای را به چالش بکشند. آن‌ها تلاش می‌کنند تا دیدگاه‌های مختلفی را ارائه دهند و به زیر سوال بردن پیش‌فرض‌ها کمک کنند. این نوع فیلم‌ها می‌توانند به مردم کمک کنند تا به مسائل مهم اجتماعی، اقتصادی و سیاسی واکنش نشان دهند و نگرش‌های خود را تغییر دهند.
۶. اثرگذاری بر بیننده
فیلم‌های مستند معمولاً هدفی برای تغییر دیدگاه یا رفتار بیننده دارند. ارائۀ اطلاعات دقیق و تجزیه و تحلیل مسائل مختلف می‌تواند بیننده را به تفکر وادارد و او را تشویق کند تا نسبت به موضوعات اجتماعی و سیاسی حساس‌تر شود.
نتیجه‌گیری
فیلم مستند به‌عنوان یک رسانه هنری و آموزشی، قابلیت بالایی برای تاثیرگذاری بر افکار عمومی و ارائه اطلاعات در مورد واقعیت‌های زندگی انسانی دارد. خصوصیات مختص به این نوع فیلم‌ها باعث می‌شود که مستندها به عنوان ابزاری قدرتمند در آگاهی‌بخشی و تغییر اجتماعی شناخته شوند. تولید کننده ی محتوا: امیر حسین البرز (عضو دورکار بخش رایانه ای مرکز آموزش عالی علمی-کاربردی افق) منابع
1. Nichols, B. (2001). *Introduction to Documentary*. Indiana University Press. 2. Corner, J. (1996). *The Art of Record: A Critical Introduction to Documentary*. Manchester University Press. 3. Ruby, J. (2000). *Picturing Culture: Explorations of Film and Anthropology*. University of Chicago Press. 4. Renov, M. (1993). *Theorizing Documentary*. Routledge.
«پیشنهاد، طراحی، تهیه و تدوین و مصوب کردن رشته های مقاطع تحصیلی کاردانی و کارشناسی ناپیوسته در دانشگاه جامع علمی-کاربردی، وزارت علوم تحقیقات و فناوری، توسط محمد رضا مجمع، مدیر عامل مجموعه فعالیت های مجمع، رییس مرکز آموزش علمی-کاربردی افق»
